Vucut Analiz terimi vücut kompozisyonu analizi olarak da literatürde yer alır ve bilimsel bir vücut analizi yöntemi kullanılarak analiz yapılan kişi için toplam kilosunu oluşturan segment yapı belirlenerek vücut kompozisyonun çıkartılması şeklinde ifade edilebilir.Kısaca vücut analiz kişiye ait kiloyu oluşturan yapıyı ortaya sermek ve belirlenen bu kompozisyona uygun diyet ve fitness programı oluşturmada kullanılan bir ayrıştırmadır.Kabaca, kiloyu oluşturan segment yapıdan bahsetmek gerekirse,

Vücut Yağ Oranı

Yağlar enerjinin en önemli kaynağıdır. Vücudumuzun normal bir üyesi ve insan fizyolojisi açısından vazgeçilmezi olan yağ dokusunun normalden fazla olması, bir hastalık halinin varlığını belirleyecektir. Unutulmamalıdır ki; yenilen herhangi bir besinin toplam enerji değeri harcanan enerjiden daha fazla ise şişmanlık oluşur.

Ortalama yağ alımı birçok endüstrileşmiş ülkelerde % 35 - % 40 arasındadır. Optimal sağlığın kazanılması için bu oranın % 30 - % 35 e düşürülmesi ve bu oran içinde doymuş yağların üçte birden fazla olmaması önerilmektedir. Uygun bulunan toplam yağ alımı bir erkek için günde 95 gram civarında iken, kadınlarda 75 gram olmalıdır. Aktif ve sağlıklı kalabilmemiz için vücudumuzun belli oranda yağa ihtiyacı vardır.

Yağlar; eklemlerimizin desteklenmesi, organlarımızın korunması, vitamin teminimiz, vücut ısımızın kontrolü, enerji rezervlenmesi (aç kalma halinde), gibi görevler üstlenmektedir. Bunun için, vücudumuza gerekli olan yağ miktarına bilinçli olarak karar verilmelidir. Yani vücudumuzdaki bu oran ne az ne de çok olmalıdır. İdeal ölçülerde ve gerektiğince olmalıdır.

Sadece ağırlığı bilmek ve boy ile orantı kurmak şişmanlık (vücut yağı) ve sağlığımız hakkında yeterli bilgi veremez, önemli olan yağ-kas dağılımıdır. İç organlar çevresinde bulunan yağlar klasik basküllerle ölçülemez. Bu nedenle “Body Fat Monitor ” ler geliştirilmiştir. BIA (Bioelektrical Impedance Analysis) tekniği ile ölçüm yapan TANITA Body Fat Monitor birçok tıp uzmanı ve kurumunca onaylanmış, gerek yurtdışında ve gerekse yurtiçinde birçok bilimsel araştırmada kullanılmış ve bu araştırmalarda referans gösterilmiştir; halen farklı modeller ile farklı araştırmalar yapılmaktadır.

Vücut Kompozisyonu Kavramı Ve “Bia Analiz Metodu”

Vücut Kompozisyonunu Belirlemek için bir çok yöntem ve yol mevcuttur; tabiki kişinin şişman olup olmadığına yalnızca bakarak da karar verilebilir.Yani alışkın bir göz sadece inspeksiyonla tanı koyabilir. Ancak tanının objektif ölçütlerle kanıtlanması gereklidir.Bu yöntemler; Doğrudan Ölçüm (Direct Carcas Analyse) ve Dolaylı Ölçüm olarak ikiye ayrılır. Doğrudan ölçüm metodu, canlı insan vücudu üzerinde uygulanması mümkün değildir, ancak kadavra üzerinde uygulanabilir.Kliniklerde yağ miktarını saptamak için uygulanan yöntemler dolaylı ölçüm yöntemleridir. Dolaylı ölçüm metodlarından biri İnspeksiyon olup, aletsiz çıplak gözle karar verilmesi şeklinde uygulanır. Dolaylı ölçüm metodlarından diğeri Antropometrik Ölçüm Yöntemleridir. Boy ve Kilo karşılaştırmaları, Çevre ve Çap Ölçümleri, Deri Kıvrım Kalınlıklarından yola çıkılarak yapılan hesaplamalar bu grupta değerlendirilmektedir.

Densitometri; beden yoğunluğundan beden kompozisyonunu belirlemede kullanılan yöntemlerin genel ismidir.

Under Water Tests (su altı testleri); uygulanması çok zor olan testlerdir.Suyun içine batırılan cisim taşırdığı su kadar ağırlık kaybeder temeline dayalı olan kaldırma kuvveti prensibine dayanır.Su içine batırılan cismin volümü taşırdığı suyun volümüne eşittir.Ancak uygulanması ve bağlı kalınması gereken bir çok şart vardır.Sualtında yapılan tartım bu gruba girmektedir.

Şişe Kaldırma Kuvveti Yöntemi ise bir başka under water (su altı ) testtir.Su hacminin direkt ölçümünü içermektedir ve 4°C de yer değiştiren 1lt suyun 9.81 N'luk bir kaldırma kuvveti uyguladığı gerçeğine dayandırılır.

Potasyum 40 Yönteminde; beden doğal olarak K 40 şeklinde gama radyasyon yayar, K 40 oranı bedendeki tüm potasyum miktarını tespit ettiğinden ve yağsız dokularda oldukça sabit potasyum miktarı bulunduğundan, bedendeki potasyum miktarının ölçülmesi, beden kompozisyonunda yardımcı olacaktır.K 40 sayımı radyoaktif sayımla belirlenir.

İzotopik Dilisyon Yöntemi; toplam vücut suyu çeşitli izotopik dilisyon teknikleri ile ölçülebilir.En çok kullanılanları "antipyrine, tritiumoxide, deuterinoxide" dir.Tipik işlem ağız yolu ile venöz kana belirli miktarda bu maddelerden birinin verilerek bir dengeleme örneğinin alınmasını içerir. Doku direncinden yağ oranı belirleme grubunda ise II yöntem mevcuttur.Bunlar; İnfrared yöntemi ve Bio Elektrik Impedans Yöntemi dir. İnfrared yöntemi derinin yüzeyindeki yağ dokusunun kalınlığına giden ve geriye dönen ışığın kat ettiği zamana bakarak deri kıvrım kalınlığını ölçen yöntemdir.

Bio Elektrik Impedans Yöntemi çabuk, noninvasive ve pahalı olmayan bir yöntemdir.Bu yöntemde bedene düşük düzeyde elektrik akımı verilerek BIA Analizatörü tarafından impedans ölçülür.Bedenin toplam su miktarı impedans değeri ile belirlenebilir.Çünkü beden suyundaki elektrolitler iyi bir elektriksel geçirgendir.Toplam beden suyu volümü büyük ise elektrik akımı daha az dirençle karşılaşarak geçecektir.

USG (Ultrasonografi), CT (Bilgisayarlı Tomografi), MRI (Manyetik Rezonans) gibi görüntüleme yöntemleri kullanılarak analizler yapılabilir.Tüm bu yöntemler uzun çalışmalar sonucu ve yılların getirdiği tecrübeler sonucu oluşmuş olup, herbir yöntemin kendine ait kuralları ve işleyiş biçimi vardır ve "Dolaylı Ölçüm Metodu" olmaları sebebi ile tüm yöntemlerde işleyiş biçimi ve kuralları uygulanmadığı sürece hataya açık olacaklardır.Günümüzde pratikliği, kolaylığı, rahatlığı ve maliyeti açısından Bio Impedans Analiz Yöntemi daha fazla kullanılmaktadır.

Tüm bu yöntemler uzun çalışmalar sonucu ve yılların getirdiği tecrübeler sonucu oluşmuş olup, herbir yöntemin kendine ait kuralları ve işleyiş biçimi vardır ve "Dolaylı Ölçüm Metodu" olmaları sebebi ile tüm yöntemlerde işleyiş biçimi ve kuralları uygulanmadığı sürece hataya açık olacaklardır.Günümüzde pratikliği, kolaylığı, rahatlığı ve maliyeti açısından Bio Impedans Analiz Yöntemi daha fazla kullanılmaktadır.

IDEAL ORANLAR CETVELI

VÜCUT SU ORANI TABLOSU ( Vücut Ağırlığına Oranı)

	Erkek	Kadın
Az	%55 altı	%50 altı
Normal	%55-66	%50-61
Şüpheli	%75 üzeri	%70 üzeri

YAĞ ORAN TABLOSU (Bayan / Yaş)
	Kritik	Düşük	Normal	Yüksek	Çok Yüksek
20 – 29	10 altında	10 – 18	18 – 26	26 – 30	31 üstünde
30 – 39	11 altında	11 – 20	20 – 28	28 – 32	33 üstünde
40 – 49	12 altında	12 – 22	22 – 31	31 – 34	35 üstünde
50 – 59	13 altında	13 – 27	27 – 34	34 – 37	38 üstünde
60 ve üstü	14 altında	14 – 28	28 – 36	36 – 40	41 üstünde
YAĞ ORAN TABLOSU (Erkek / Yaş)
	Kritik	Düşük	Normal	Yüksek	Çok Yüksek
20 – 29	7 altında	7 – 10	10 – 20	20 – 24	25 üstünde
30 – 39	8 altında	8 – 14	14 – 23	23 – 26	27 üstünde
40 – 49	9 altında	9 – 17	17 – 25	25 – 28	29 üstünde
50 – 59	10 altında	10 – 19	19 – 26	26 – 29	30 üstünde
60 ve üstü	11 altında	11 – 20	20 – 27	27 – 30	31 üstünde

YAĞ ORAN TABLOSU (Kız Çocuk / Yaş)
YAŞ	Çok Zayıf	İyi	Orta	Yüksek	Çok Yüksek
7 – 8	9.1	13.3	18.5	24.0	27.0
8 - 9	9.6	14.0	19.2	24.7	27.8
9 - 10	10.2	14.7	20.0	25.6	28.8
10 - 11	11.0	15.6	21.0	26.7	29.9
11 – 12	11.7	16.4	21.8	27.5	30.7
12 – 13	12.5	17.1	22.5	28.1	31.3
13 – 14	13.7	18.2	23.6	29.2	32.2
14 – 15	14.8	19.3	24.5	30.0	33.1
15 – 16	15.4	19.7	24.7	30.0	33.0
16 – 17	15.5	19.5	24.3	29.3	32.2
17 – 18	16.5	19.3	23.8	28.7	31.4

YAĞ ORAN TABLOSU (Erkek Çocuk / Yaş)
YAŞ	Çok Zayıf	İyi	Orta	Yüksek	Çok Yüksek
7 – 8	7.7	11.0	15.4	20.5	23.6
8 - 9	7.6	11.3	16.2	21.9	25.3
9 - 10	7.5	11.4	16.7	22.8	26.5
10 - 11	7.4	11.6	17.1	23.6	27.4
11 – 12	7.4	11.8	17.6	24.2	28.2
12 – 13	7.5	11.9	17.7	24.3	28.2
13 – 14	7.9	12.1	17.5	23.7	27.3
14 – 15	8.6	12.5	17.4	23.1	26.3
15 – 16	9.6	13.1	17.7	22.8	25.7
16 – 17	10.4	13.7	17.9	22.7	25.4
17 – 18	11.0	14.1	18.1	22.7	25.4

SPORCULARA TAVSİYE EDİLEN YAĞ ORANLARI
	Erkek	Kadın
Vücut Geliştirme, Maraton	% 5 – 8	% 10 – 13
Bisiklet , Koşu , Ağırlık Çalışmaları	% 5 – 12	% 12 – 17
Jimnastik , Aerobik	% 5 –16	% 10 – 17
Yüzme , Tenis , Futbol	% 6 – 13	% 12 – 19

BIA ANALIZINDE DIKKAT EDILMESI GEREKEN KONULAR

-Cihazlar, yetişkinler ve beş yaşından büyük çocuklar için üretilmiştir.

“TANITA Body Fat Monitor” bazı kişilerde yüksek değerler gösterir.

a. Kardiovasküler ilaç alan (kalp hastalığı olan) kişiler

b.Haftada 10 saat ve daha fazla, yoğun spor yapanlar (atlet modu olmayan ürünlerde, normal ölçüm yapılmaya çalışıldığında)

c.Nabzı dinlenme halinde 60 ve altında olanlar.

d.Cihazın ölçüm kapasitesinin üzerinde kiloya sahip olanlar ve vücudunun % 75 inin üzerinde yağ kütlesine sahip olanlar

e.Profesyonel sporcular ve vücut çalışanlar (atlet modu olmayan ürünlerde, normal ölçüm yapılmaya çalışıldığında)

Bu tip sporcularda dehydration (vücut sıvı kaybı) normalin üstünde olduğundan doğru sonuç çıkmayabilir.

-7 yaşından küçük çocuklar; 70 yaşından büyük kişiler; Hamileler; Dialize bağlı yaşayanlar; ödemi olanların ölçüm sonuçlarını doğru ve kesin değer olarak göremeyiz.

BIA ANALIZINDE ANALIZ SONUCU FARKLILIKLARI

Analiz sonucu elde edilen değerleriniz gün içerisinde değişebilir.Örneğin ilk ölçümde %21 görünen değeriniz birkaç saat sonra %19 olabilmektedir.Peki bu nasıl olmaktadır?

-Değişik faktörler vücudumuzun yağ oranını etkileyebilir. Örneğin banyodan sonra vücut yağ oranı normalden daha az gözükebilir.

-Yeni uyandığımızda veya yemekten hemen sonra normalden daha yüksek gözükebilir.

-Herhangi bir hastalık döneminde veya kadınların regl döneminde (dönemin bitiminden III gün sonraya kadar), sıvı kaybının yoğun olduğu dönemlerde, alkollü durumlarda bu değer vücut standartında olmayacaktır.

-İlaç kullanımı ( özellikle hormonal ilaçlar ve bağırsak düzenleyiciler )

-Oruç ve uzun süre aç kalmak.

-Hastalığa bağlı ateş.

-Hamilelik.

-Fiziksel yorgunluk

-Stres, depresyon

-Uyuşturucu ve uyuşturucu madde kullanımı

-Aşırı kafein tüketimi

-Ağır egzersiz yapılması gibi durumlarda gerçek değerleri göremeyebiliriz.

BIA ANALIZINDE EN DOĞRU ÖLÇÜMLER ICIN

-Yataktan kalktından üç saat sonra,

-Tuvalete gittikten sonra,

-Spordan yaptıktan üç saat sonra,

-Yemeklerden ve aşırı sıvı alımından ortalama üç saat sonra,

-Banyo, sauna ve yüzmeden önce,

-Çıplak ve kuru ayaklarla,

-Günün hep aynı saatinde yapılacak ölçümler , en doğru ölçümler olacaktır.

Genelde ikindi ve akşamın erken saatlerinde ölçümler tavsiye edilmektedir. Tabiki her insanın kendine özgü yaşam ve yemek alışkanlıklarını, kendine uygun zaman dilimini yine en doğru olarak kendisi belirleyecektir. Size uygun olan zamanda ve hep aynı şartlarda ölçüm yaparsanız vücut kompozisyonunuzdaki değişiklikleri takip edebilirsiniz.